Haaienleverolie Squalene: Europa's magische nieuwe gezondheids supplement

Klaar om in een wilde supplemententrend te duiken? Maak kennis met squalene – de haaienolie die populair wordt onder gezondheidsfanaten. Diepzeehhaaien vullen hun lever met deze gladde verbinding (haaien gebruiken het om te drijven). Mensen bottelen het ook als supplement en prijzen de antioxidante, immuunversterkende en cholesterolbalancerende superkrachten aan. In Europa zijn mensen nieuwsgierig naar de voordelen van squalene en wat de EU-regels hierover zeggen. Maak je klaar, EU-kopers – dit is het squalene-verhaal dat je niet wist dat je nodig had.

Wat is squalene?

Squalene (uitgesproken als skwah-leen) is in feite een natuurlijke olie – een langeketenvetstof – die in allerlei levende wezens voorkomt. Ons lichaam en planten maken het als een voorloper van cholesterol. Maar bepaalde haaien hebben er heel veel van. Sommige koudwaterhaaien bevatten 40–70% van hun lever als squalene, daarom noemden vissers vroeger haaienleverolie een “wondergenezer.” Het is niet verwonderlijk – haaien gebruiken die olieachtige superdrijfkracht om onder water te blijven zweven. Chemisch gezien is squalene rijk aan dubbele bindingen, waardoor het extra stabiel is en goed zuurstof kan opnemen. Simpel gezegd is het de natuurlijke huidverzachtende, antioxidante molecule van de natuur. De EU kent het ook – het is officieel een natuurlijke stof in voedsel en supplementen (en niet op een verboden lijst).

De magie van squalene komt door zijn chemische structuur: veel koolstofdubbele bindingen (onverzadigde bindingen) die vrije radicalen als een spons opzuigen. Het is ook erg glad en geurloos, wat het handig maakt in lotions en pillen. Belangrijk is dat het geen vreemd laboratoriumchemisch middel is – het wordt endogeen geproduceerd in dieren (inclusief mensen) en komt voor in voedingsmiddelen zoals visolie. Kortom, squalene is een natuurlijk voorkomende olie die vriendelijk is voor haaien en mensen en bekend staat in de traditionele geneeskunde.

De gezondheidsclaims van squalene versus wetenschap

Mensen schrijven squalene (via haaienleverolie) allerlei gezondheidsvoordelen toe. Maar hoeveel is wetenschap en hoeveel is hype? Hier is het overzicht van wat studies zeggen:

• Harthelper? Sommige onderzoeken suggereren dat squalene het cholesterolprofiel kan verbeteren. In een gecontroleerde studie zagen proefpersonen die 860 mg squalene per dag namen gedurende 20 weken significante dalingen in totaal en LDL (“slecht”) cholesterol vergeleken met placebo. Squalene lijkt de cholesterolproductie van het lichaam te vertragen (een beetje zoals een milde, natuurlijke statine), wat die dalingen kan verklaren.
• Antioxidante kracht: Door die extra dubbele bindingen is squalene een kampioen in het neutraliseren van oxidanten. Wetenschappers merken op dat het sterke antioxidante (en zelfs zuurstoftransporterende) eigenschappen heeft. Dat betekent dat het je cellen kan beschermen tegen schade – iets dat gunstig is voor de gezondheid van het hart en het verouderingsproces. (Zie het als het eigen oliefilter van je lichaam, dat schadelijke vrije radicalen opvangt.)
• Immuun & herstel: Haaienleverolie (rijk aan squalene) wordt in de volksgeneeskunde gebruikt voor immuniteit. Moderne laboratoriumtests ondersteunen dit: squalene toont antivirale en antibacteriële activiteit en lijkt immuuncellen te stimuleren. In Scandinavië en Japan gebruiken mensen het voor infecties en om te herstellen van wonden of zelfs bij bijwerkingen van chemotherapie. Hoewel deze toepassingen niet volledig bewezen zijn in grote humane studies, zijn de antioxidante en immuunstimulerende signalen in buisjes- en dierstudies duidelijk.
• Andere buzzwords: Je hoort ook claims over anti-veroudering, ontstekingsremmend en zelfs anti-kanker. Het is waar dat sommige celstudies laten zien dat squalene de groei van kankercellen kan remmen. Maar wees duidelijk: dat is laboratoriumdata, geen menselijke genezing. Zoals een review het stelde, heeft squalene “een breed scala aan fysiologische functies zoals antikanker en anti-hypercholesterolemie” in het lab. Het is spannend, maar neem die supergenezingclaims voorlopig met een korreltje zeezout. Geen officiële EU-gezondheidsclaim heeft squalene tot nu toe goedgekeurd.

Dus ja, er zit echte wetenschap achter een deel van de hype – vooral de effecten op het hart en antioxidanten – maar het is geen magisch stofje. In gewone taal: squalene kan echt helpen cholesterol in balans te brengen en oxidatie te bestrijden, en het zou het immuunsysteem kunnen ondersteunen. Onthoud gewoon dat supplementen aanvullend zijn. Het is verstandig om verwachtingen realistisch te houden, ook al is het etiket optimistisch.

EU-regelgeving en zorgen over haaien

Als je in de EU bent, is er een twist: cosmetica versus supplementen. De EU Cosmetica Verordening (EG 1223/2009) verbiedt rechtstreeks bepaalde ingrediënten afkomstig van haaien. Haaienleverolie (en dus squalene afkomstig van haaien) kan worden behandeld als een categorie C dierlijk bijproduct, wat cosmetica niet mogen gebruiken. In gewone taal, je vindt geen squalene van haaien in Pond’s, Dove of enige crème die in Europa wordt verkocht – er wordt plantaardige of synthetische squalane gebruikt.

En supplementen dan? Hier is het goede nieuws: er is geen specifieke EU-wet die zegt “haaien-squalene is illegaal in pillen.” Omdat squalene zo’n lange geschiedenis van menselijk gebruik heeft (het zit in oude visoliën, olijfolie, enz.), wordt het niet geclassificeerd als een “nieuw voedsel” dat speciale goedkeuring nodig heeft. Dus bedrijven kunnen capsules met haaienleverolie en squalene verkopen, volgens de gebruikelijke supplementregels (kwaliteitsnormen, etikettering, enz.). In theorie is het toegestaan zolang het veilig is.

Dat gezegd hebbende, natuurbeschermers van haaien zijn niet blij. Ze wijzen op een EU-maas in de wet: regels tegen illegale visserij dekken haaienleverolie niet expliciet. Oceana en anderen waarschuwen dat piratenvisserijschepen diepzeehhaaien vangen voor hun olie en het product onder de radar op markten brengen. De EU heeft sommige haaiensoorten beschermd en vinnen verboden, maar haaienleverolie is een blinde vlek gebleven.

Dus belangrijke punten voor EU-consumenten: crèmes met haaien-squalene zijn wettelijk verboden, maar capsules met haaien-squalene zijn nog niet expliciet verboden. Ze vallen wel onder algemene voedselveiligheidsregels, maar er zijn geen wonderclaims toegestaan op etiketten. Wees je bewust van de ethiek: sommige kopers vermijden haaienproducten helemaal.

Hoe squalene te gebruiken: dosering en veiligheid

Als je besluit squalene-supplementen te proberen, hier wat je moet weten – geen preek, alleen feiten:

1. Dosering: Volg altijd het etiket. Typische haaienleveroliepillen bevatten een paar honderd milligram, dus je krijgt misschien ~200–500 mg squalene per dosis (soms 1.000 mg, afhankelijk van het merk). Klinische studies gebruikten doses zoals 860 mg/dag gedurende 20 weken met cholesterolvermindering. Dat werd goed verdragen. Maar ga niet overboord: houd je aan aanbevolen hoeveelheden, meestal 1–3 capsules per dag bij voedsel.
2. Veiligheid – zware metalen: Bezorgd over "kwik in vis"? Het goede nieuws is dat laboratoria haaienleverolie-supplementen hebben getest en de kwikniveaus zijn minimaal. De hoogste gemeten dagelijkse kwikinname uit een haaienoliepil was ongeveer 0,000092 µg (microgram). Ter vergelijking, de veiligheidsdrempel van EFSA voor methylkwik is 91 µg per week voor een volwassene van 70 kg. De geteste oliën leverden fracties van een procent daarvan. Met andere woorden, haaienoliepillen bevatten doorgaans honderden keren minder kwik dan de EU-limieten. (Hetzelfde geldt voor andere zware metalen.) Zolang het product van een gerenommeerde fabrikant komt die zuiverheid test, zou contaminatie geen probleem moeten zijn.
3. Bijwerkingen: Squalene is eigenlijk iets dat ons lichaam zelf aanmaakt (het is een cholesterolvoorloper), dus het wordt over het algemeen goed verdragen. De belangrijkste eigenaardigheden zijn visachtige oprispingen of nasmaak – haaienolie kan, als de pil niet enterisch gecoat is, visachtig smaken. Als je een vis- of zeevruchtenallergie hebt, wees dan voorzichtig (haai = vis). Anders zijn ernstige bijwerkingen zeldzaam. Net als bij elk supplement kan het grootste “bijeffect” zijn dat je het gevoel hebt een lepel zee te hebben gedronken – want dat heb je letterlijk gedaan.
4. Etikettering en claims: EU-wetgeving vereist dat supplementen duidelijk zijn over ingrediënten. Je zou “Shark Liver Oil” of “Squalene” op het etiket moeten zien staan. Trap niet in advertenties die een “genezing” beloven. In de EU mag squalene wettelijk geen ziekten voorkomen of behandelen. Je kunt algemene uitspraken zien zoals “rijk aan antioxidanten” of “ondersteunt immuniteit” (die zijn enigszins onderbouwd) – maar er zijn nog geen officiële gezondheidsclaims van EFSA toegestaan. Kortom: koop vertrouwde merken, volg de dosering en neem die grote slogans met een korreltje zeezout.

Conclusie

Dus, wat is het oordeel over squalene voor EU-kopers? Het is een interessant, natuurlijk bestanddeel met echte bioactiviteit, en EU-regels verbieden het gebruik in supplementen niet. Wetenschappelijke studies suggereren enkele gezondheidsvoordelen (zoals ondersteuning van cholesterol en antioxidante werking). En de enge dingen? Nou, toplaboratoria vinden geen veiligheidsalarmsignalen – kwik en verontreinigingen zijn ver onder de zorggrens.

Natuurlijk is het geen magisch drankje. Niemand verandert in een haai na een pil. Onthoud altijd: supplementen vullen aan, ze vervangen geen gezonde levensstijl. Als je op de squalene-trein springt, kies dan een hoogwaardig product van een transparante EU-leverancier. En hé, haaien blijven zwemmen – misschien wij ook, met bewustzijn. Uiteindelijk is squalene een geschenk van de haai aan de menselijke gezondheid (met kanttekeningen). Of je het nu neemt of overslaat, je kent nu de wetenschap en de wet. Blijf slim, blijf veilig en geniet van de zee van kennis!

Referenties

1. Europese Commissie. Verordening (EG) nr. 1223/2009 inzake cosmetische producten. Publicatieblad van de Europese Unie.
2. Europese Commissie. Verordening (EG) nr. 178/2002 tot vaststelling van de algemene beginselen en voorschriften van de voedselwetgeving. Publicatieblad van de Europese Unie.
3. Europese Commissie. Verordening inzake dierlijke bijproducten (EG) nr. 1069/2009. Publicatieblad van de Europese Unie.
4. EFSA (European Food Safety Authority). Wetenschappelijke opinie over het risico voor de volksgezondheid in verband met de aanwezigheid van kwik en methylkwik in voedsel. EFSA Journal, 2012.
5. EFSA. Voedingssupplementen in de EU – richtlijnen voor fabrikanten en consumenten. Europese Autoriteit voor voedselveiligheid.
6. Smith TJ. Squalene: potentieel chemopreventief middel. Expert Opinion on Investigational Drugs, 2000.
7. Smith TJ. Squalene: potentiële rol bij kanker en cholesterolmodulatie. Pharmacological Research, 2000.
8. Chan P, Tomlinson B, Lee CB, Lee YS. Effect van squalene op serumcholesterol- en triglycerideniveaus bij mensen. International Journal of Food Sciences and Nutrition, 1996.
9. Aranda FJ, Villalaín J. De interactie van squalene met fosfolipidemembranen. European Journal of Biochemistry, 1997.
10. Oceana Europe. Maas in de wetgeving over haaienleverolie in de EU. Oceana Rapport, 2021.
11. Huang ZR, Lin YK, Fang JY. Biologische en farmacologische activiteiten van squalene en gerelateerde verbindingen: potentiële toepassingen in cosmetische dermatologie. Molecules, 2009.
12. Prieto JM, Recio MC, Giner RM, Máñez S, Giner-Larza EM, Ríos JL. Farmacologisch profiel van squalene en derivaten. Planta Medica, 2003.